VIII STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
Program Ochrony Środowiska dla gminy Gryfino na lata 2004 –2007 z perspektywą na lata 2008 - 2015 został wykonany zgodnie z ustawowymi wymogami (ustawa Prawo ochrony środowiska – art. 17). Przy tworzeniu w/w opracowania kierowano się także wskazaniami Ministerstwa Środowiska w tym zakresie (m. in. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu lokalnym i regionalnym).
Charakterystyka i ocena stanu elementów środowiska przyrodniczego
W Programie Ochrony Środowiska dla gminy Gryfino dokonano charakterystyki zasobów i składników środowiska przyrodniczego terenu miasta i gminy w zakresie poszczególnych elementów środowiska. Na podstawie szczegółowej analizy scharakteryzowanych elementów sporządzono ocenę zagrożeń i tendencji przeobrażeń środowiska przyrodniczego obszaru gminy. W opracowaniu wskazano również źródła i przyczyny zachodzących przeobrażeń. Stan poszczególnych elementów środowiska na terenie gminy przedstawia się następująco:
Rzeźba terenu i przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej
Do czynników wywołujących zmiany w rzeźbie terenu na obszarze gminy Gryfino, należy głównie eksploatacja kruszywa naturalnego. Miejsca, w których skala wydobycia może oddziaływać na ukształtowanie powierzchni ziemi i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej, zlokalizowane są przede wszystkim w miejscowości Wełtyń.
Intensywna eksploatacja złóż kruszywa naturalnego powoduje zmiany w ukształtowaniu terenu (w postaci pozostawionych dołów wyrobiskowych) w miejscach wydobywania, natomiast w trakcie prowadzonych robót – instalacje służące do wydobywania kruszyw burzą harmonię krajobrazu.
Na terenach, w których zostały zakończone prace związane z wydobyciem kruszyw, prowadzone są działania zmierzające do ich rekultywacji.
Wody podziemne
Podstawowe zasoby wód podziemnych na terenie gminy należą do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych GZWP QKM w ośrodku porowym w piętrze czwartorzędowym, znajdujący się na zachód od miasta Szczecina. W podregionie doliny dolnej Odry znajduje się zbiornik wód podziemnych o powierzchni 133 km2 i zasobach wody szacowanych na ok. 38,4 tys. m3/d.
Wody gruntowe pierwszego poziomu występują tutaj na różnych głębokościach w zależności od ukształtowania terenu i materiału, z którego składa się jego podłoże.
Wody podziemne obszaru gminy są głównym źródłem zaopatrzenia mieszkańców w wodę do picia, dlatego jakość tych wód i wpływ czynników zewnętrznych jest istotnym elementem ochrony środowiska.
Na jakość wód podziemnych gminy mają wpływ zanieczyszczenia antropogeniczne występujące na terenach eksploatowanych rolniczo i terenach zurbanizowanych. Głównymi źródłami zanieczyszczeń są infiltrujące wody deszczowe, wraz z którymi przedostają się do wód gruntowych środki ochrony roślin i zanieczyszczenia bytowo - gospodarcze z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych (szamb). Z tego względu należy zadbać przede wszystkim o jak najszybszy rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy oraz modernizację miejskiej i gminnych oczyszczalni ścieków. Ograniczy to w dużym stopniu zagrożenie obniżenia jakości wód podziemnych na skutek zanieczyszczeń pochodzących ze ścieków bytowo-gospodarczych.
Wody powierzchniowe
Na terenie gminy Gryfino zasoby wód powierzchniowych są znaczne. Sieć wód powierzchniowych jest dobrze rozwinięta. Wody powierzchniowe zajmują tutaj 1 243 ha powierzchni ewidencyjnej gminy. Udział wód w ogólnej powierzchni wynosi około 5 %. Do największych cieków gminy Gryfino zalicza się rzeki: Odra, Tywa, Omulna i Pniewa. Znajduje się tutaj również dość liczna ilość jezior. Na terenie gminy znajdują się 23 jeziora ( powyżej 1 ha). Do największych jezior zaliczamy Jezioro Wełtyńskie i Jezioro Steklno.
- Stan czystości rzek i jezior
Do czynników wpływających na jakość wód powierzchniowych należą uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolność samooczyszczania oraz zanieczyszczenia antropogeniczne. Według badań WIOŚ istotną część zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych stanowią zanieczyszczenia obszarowe. Źródłem tych zanieczyszczeń jest:
- przemysł – co wynika przede wszystkim z faktu zrzutu ścieków przemysłowych za pośrednictwem rowów do rzeki Odra,
- rolnictwo – co wynika przede wszystkim z faktu stosowania nawozów sztucznych i naturalnych, a także środków ochrony roślin,
- hodowla zwierząt poprzez niewłaściwe składowanie obornika i gnojowicy oraz ich niewłaściwe, zbyt duże lub zbyt częste stosowanie na polach,
- niedostateczna infrastruktura odprowadzająca ścieki bytowo – gospodarcze, zwłaszcza w miejscowościach korzystających z wodociągów.
Stan czystości cieków na terenie gminy jest zły i wymaga podjęcia zdecydowanych działań w kierunku uporządkowania gospodarki wodno – ściekowej z naciskiem na rozbudowę kanalizacji sanitarnej i budowę oczyszczalni ścieków.
Degradacja gleb
Degradację gleb możemy podzielić na chemiczną i naturalną. Na naturalną degradację gleb składają się czynniki środowiskowe takie jak klimat czy ukształtowanie terenu oraz dobór roślin uprawnych i ich usytuowanie do spadku terenu. Na terenie gminy gleby są narażone na degradację naturalną związaną przede wszystkim z intensywnym użytkowaniem rolniczym.
Degradacja chemiczna gleb gminy Gryfino objawia się w postaci podwyższonej kwasowości. Jest ona ważnym wskaźnikiem degradacji gleb uprawnych. Nadmierna kwasowość najczęściej jest powodowana przez naturalne czynniki klimatyczno – glebowe, w mniejszym stopniu przez zanieczyszczenia kwasotwórcze powstające przez zanieczyszczenia przemysłowe i komunikacyjne lub przez niektóre nawozy. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że gleby zakwaszone występują lokalnie i mają charakter rozproszony. Jednym z kierunków działań mogących przyczynić się do poprawy wydajności i jakości produkcji rolnej na omawianym terenie jest wapnowanie gleb.
Powietrze atmosferyczne
Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych na terenie gminy Gryfino jest DK nr 31 oraz droga wojewódzka nr 119,120 i 121, a w dalszej kolejności drogi powiatowe i gminne. Do zanieczyszczenia powietrza przyczynia się również emisja niska, czyli zanieczyszczenia pochodzące z sektora komunalnego, zakładów usługowych, indywidualnych gospodarstw. Jednak do największych źródeł powodujących zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego jest przemysł, reprezentowany na terenie gminy Gryfino przez Elektrownię „Dolna Odra” S.A. w Nowym Czarnowie. Poza tym zakładem istnieje kilka podmiotów o znacznej uciążliwości dla środowiska zlokalizowanych głównie w mieście Gryfino.
b W myśl nowych przepisów wynikających z ustawy Prawo ochrony środowiska, w 2002 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu przeprowadził inwentaryzację emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, celem, której było uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń. Wynikiem przeprowadzonej oceny rocznej jest zaliczenie Powiatu Gryfińskiego (a tym samym gminy Gryfino) do klasy A dla kryterium określonego w celu ochrona zdrowia i również do klasy A według kryteriów dla „ochrony roślin”. Klasa A przypisywana jest strefie, na obszarze której poziomy stężeń substancji nie przekraczają wartości dopuszczalnej.
Środowisko akustyczne
Nadmierny hałas jest uciążliwością postrzeganą częściej niż degradacja innych elementów środowiska. Jego oddziaływanie nie powoduje nieodwracalnych zmian w środowisku, lecz jego ograniczanie napotyka wiele trudności i pociąga za sobą znaczące koszty (szczególnie hałasów komunikacyjnych). Badania prowadzone w kraju i za granicą potwierdzają szkodliwy wpływ hałasu na środowisko przyrodnicze i osiedla ludzkie.
Na hałas komunikacyjny na terenie gminy składać się będzie hałas związany z ruchem samochodowym jak również hałas powstały na skutek ruchu kolejowego oraz przemysł.
Zagrożenie dla środowiska akustycznego wynikającego z ruchu samochodowego na terenie gminy, dotyczy zwiększonego poziomu hałasu komunikacyjnego głównie wzdłuż DK 31 przechodzącej tereny zabudowy mieszkaniowej oraz w znacznym natężeniu wzdłuż dróg powiatowych.
Przebiegająca przez teren gminy linia kolejowa o znaczeniu krajowym, nie stanowi na terenie gminy poważnego zagrożenia. Większe uciążliwości są jedycnie w obszarze zwartej zabudowy mieszkaniowej.
Źródłem hałasu przemysłowego są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Na terenie gminy Gryfino największe tego typu zagrożenie stwarza Elektrownia „Dolna Odra” S.A. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nimi terenów.
Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter pracy), a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia.
Lokalizacja przedsiębiorstw w obrębie zabudowy mieszkaniowej, wymaga jednak szczególnej dbałości o wyeliminowanie nadmiernego hałasu. W tym celu tworzy się strefy obszaru przemysłowego w celu izolacji rozwoju funkcji mieszkaniowych i bytowych od tego terenu.
Przyroda ożywiona
Szata roślinna analizowanego obszaru jest jego cennym walorem. Znaczna część gminy objęta jest różnymi formami ochrony. Na obszarze gminy znajdują się Parki Krajobrazowe: Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”, Park Krajobrazowy „Doliny Dolnej Odry” oraz 5 pomników przyrody oraz 2 użytki ekologiczne.
Ważną rolę w systemie ekologicznym gminy oprócz dość wysokiej lesistości, spełnia roślinność nieleśna, czyli zieleń śródpolna, zieleń parkowa oraz zieleń cmentarna.
Obszary te, jak również uprawy rolne na terenie gminy poddawane są nadzwyczajnym zagrożeniom i degradacji. Najczęstszymi ich formami są:
- zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji i emitorów przemysłowych;
- zanieczyszczenia związane z ruchem komunikacyjnym;
- zanieczyszczenia wód powierzchniowych;
- zanieczyszczenia odpadami komunalnymi (dzikie wysypiska śmieci);
- zanieczyszczenia liniowe związane z promieniowaniem elektromagnetycznym (linie wysokiego napięcia).
Gmina posiada znaczną w stosunku do krajowej lesistość wynoszącą 20,0 %.
Zasoby świata zwierzęcego na terenie gminy można uznać za bogate. Urozmaiconą i licznie reprezentowaną grupę stanowią ptaki, żerujące i gniazdujące głównie w dolinach rzecznych, przede wszystkim na obszarze Międzyodrza. Dla urozmaiconej i licznie reprezentowanej grupy ptaków oraz dla gatunków ssaków, płazów, gadów i ryb, występujących na omawianym obszarze poważnym zagrożeniem są:
- zanieczyszczenia wód powierzchniowych – brak skanalizowania i niewystarczająca ilość oczyszczalni ścieków oraz dzikie wysypiska;
- zmienność i niedobory stanu wód.
Walory krajobrazowe
Pod względem walorów krajobrazowych teren gminy jest bardzo bogaty i zróżnicowany. Większą część terenu charakteryzuje krajobraz rolniczy i leśny z licznie występującymi zbiornikami wodnymi.
Na terenie gminy niestety istnieje duży zakład przemysłowy Elektrowna „Dolnej Odry” S.A., naruszający walory krajobrazowe, jak również istnieje też wiele małych i średnich zakładów usługowo – handlowych. Są one zlokalizowane w większości w miejscowości Gryfino. W ostatnich latach wiele zmodyfikowano w zakładach przemysłowych, zmieniając ich technologie na lepsze, nie zagrażające tak bardzo środowisku przyrodniczemu. Jednak pomimo zmniejszania różnego rodzaju emisji zanieczyszczeń, ze względu na swoje rozmiary powodują one zaburzenie walorów estetyczno – krajobrazowych.
W sposób podobny na walory estetyczno - krajobrazowe oddziaływają maszty telefonii komórkowej, rozstawione na terenie gminy.
Za naruszenie walorów estetyczno – widokowych można uznać także chaotyczną i nieujednoliconą stylowo zabudowę mieszkalną na terenie gminy.
Cele i zadania realizowane w ramach programu ochrony środowiska
Uwzględniając stan poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego na terenie gminy Gryfino, zaproponowano działania zmierzające do poprawy istniejących warunków. W ramach polityki ekologicznej powiatu na podstawie ustalonych zasad określono cele ekologiczne, kierunki działań oraz zadania ekologiczne.
Polityka ekologiczna gminy Gryfino oparta jest na II Polityce Ekologicznej Państwa, Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Zachodniopomorskiego, Powiatowym Programie Ochrony Środowiska oraz istniejących uwarunkowaniach prawnych z uwzględnieniem dostosowania prawa do prawa wspólnotowego Unii Europejskiej jak również założeniach rozwoju społeczno - gospodarczego gminy.
Wyznaczone cele ekologiczne i kierunki działań, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska przedstawione są w harmonogramie będącym odzwierciedleniem polityki ekologicznej gminy.
Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych wybrano kilka, które należy realizować w pierwszej kolejności. Ich zestawienie stanowi krótkoterminowy harmonogram Programu Ochrony Środowiska na lata 2004 – 2007 (tabela 47).
Pozostałe zadania ekologiczne będą realizowane w ramach długoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska na lata 2008 – 20015 (tabela 48).
Z uwagi na specyfikę ciągłości realizacji niektórych zadań będą one realizowane zarówno w ramach harmonogramu krótko jak i długoterminowego.
